قله کماس بین رشته کوه های هزار مسجد و الله اکبر، و در بین شهرستان های قوچان و درگز، قرار گرفته است. این قله دارای 2612 متر ارتفاع از سطح دریا است. قله کماس جز زیباترین کوه های خراسان رضوی می باشد که شباهت زیادی به هزارمسجد دارد. البته این شباهت بدون دلیل هم نیست چون فاصله کماس تا هزارمسجد حدود 60 کیلومتر است و بعبارتی کماس شروع رشته کوه هزارمسجد محسوب می شود. اگر بخواهید برنامه پیمایش کماس تا هزارمسجد را در ماه های ابتدایی سال اجرا کنید باید برای آن دو روز زمان بگذارید. مسیری که برای دسترسی راحت عشایر توسط اداره راه بصورت جاده درآمده است و در طی این مسیر و اطراف آن عشایری از شهرستان های درگز، قوچان، چناران و لائین نو سکنی گزیده اند.
روز دوشنبه دوستان عزیزم در درگز با من تماس گرفتند و برنامه آخر هفته شان را که صعود به ارتفاعات کماس بود را با من در میان گذاشتند. من نیز با کمال میل پذیرفتم و قرار شد روز پنجشنبه از درگز به سمت روستای دربندی ژور حرکت کنیم و شب را در همانجا و در باغ ما سپری کرده و برنامه کوهنوردی مان را روز جمعه اجرا کنیم. همانگونه هم شد و به همراه دوستانم ساعت 20:30 دقیقه روز پنجشنه 26 اردیبهشت به سمت روستای دربندی ژور حرکت کردیم. دوستان من در این برنامه آقایان: عرفانی، سلطانی، ابراهیمی و میرزاده بودند که همگی شان فرهنگی و از معلمان و دبیران خوب و زحمتکش درگز هستند. آقای عرفانی روزگاری در دربندی ژور (ژور در زبان کرمانجی به معنای بالا است. یا همان دربندی علیا) معلم دوران دبستان بچه های روستا من الجمله برادر خودم بوده است و از دیروز که در باغ ما بودیم و امروز با دیدن فضای کلی منطقه دوباره خاطراتش زنده شد و از آن دوران و نوستالژی هایش برایمان گفت.
راه های دسترسی به منطقه کماس
1. اگر بخواهید از شهر درگز به منطقه سفر کنید، باید جاده
الله اکبر و پیچ های معروفش را که تا دهستان میانکوه حدود 50 کیلومتر است
را طی کنید. بعد از عبور از گردنه الله اکبر، بایستی پایگاه نیروی هوایی و
روستاهای کپکان، دربندی سفلی، دربندی وسطی، دربندی علیا، کلاته زیبایی و
روستای گرنی را پشت سر گذاشته تا به ابتدای مسیر پاکوب و اصلی صعود به قله
برسید که محلی است به نام آله زو.
2. در صورتی که خواسته باشید از سمت قوچان سفرتان را شروع کنید، بایستی پس از طی حدود 35 کیلومتر از مسیر جاده قوچان به سمت درگز
به سمت راست جاده که روبروی سه راهی امام قلی است بپیچید. اگر نگاهی نیز
به تابلوهای ابتدای سه راهی بیاندازید باید تابلوی “جاده قدیم درگز” و
تابلوی “کپکان” را ببینید. در این سه راهی پلی وجود دارد و راهنمایی دیگر
آنکه در بین این سه راهی مسجدی بین راهی نیز بنا شده است. اگر این مسیر را
انتخاب کنید باید روستاهای اینچه کیکانلو، اینچه ساوبلاغ، آغمزار، گپی،
خادمانلو، کپکان را پشت سر گذاشته و ادامه مسیر از اینجا به بعد همانی است
که در مسیر شماره 1 آمده است.
با ورود به روستای گورنی، ماشین مان را در کنار مزرعه پرورش ماهی بارسو پارک کردیم. به بروبچه های باصفای بارسو هم سری زدیم و پس از خرید چند کیلو ماهی قزل آلا به کنار جاده آمدیم تا خود را به آله زو برسانیم. با توجه به شروع حرکت دیرهنگام و حرکت تیمی آهسته مطمئن بودم زمان کم خواهیم آورد و آسمان ابری منطقه نیز احتمال بارندگی را در عصر بیشتر می کرد. بنابراین سوار یک نیسان توراهی شدیم و تا ابتدای آله زو را بدون راهپیمایی طی کردیم. صبحانه را همانجا و درون یک کال که آبی هم از آن در حال عبور بود صرف کردیم. برای صعود به قله بایستی از ابتدای آله زو که در کیلومتر 10 روستای گرنی به روستای ریشخوار واقع شده است، شروع کرد.
پس از ورود به آله زو که ابتدای آن در کنار جاده قرار دارد به کنار حوضی خواهید رسید که عشایر برای استفاده خود و دام هایشان درست کرده اند. این حوض دارای آبی گواراست که آب آن به وسیله لوله کشی از چشمه ای که در همان نزدیکی هاست تامین شده است. ما نیز رفع تشنگی کرده و بطری های آب مان را از آب سرد و شیرین پر کرده و پس از خوش و بشی با چند نفر از عشایر که مشغول خوردن صبحانه بودند مسیرمان را ادامه دادیم. به فاصله حدود 200 متر بالاتر از حوض یک دوراهی وجود دارد که اگر به سمت چپ (غرب) بروید از لابه لای جنگل درختان ارس به بالای چشمه ترناب (ترنو) خواهید رسید. اگر به سمت راست (شرق) بروید مسیری مالرو دارد. که هر دو مسیر در نهایت شما را به خانه های گلی می رسانند. چون این مسیرها هر سال و در شروع فصل بهار توسط عشایر پیموده می شوند دارای پاکوبی خوب و کاملا مشخص هستند. در ماه های اردیبهشت، خرداد و تیر عشایر در منطقه حضور دارند و رفت و آمدهای شان کاملا محسوس و زیاد است. محال است به کماس بروید و چندین گله گوسفند و ماشین های نیسان که متعلق به عشایر هستند را مشاهد نکنید.
این منطقه با داشتن درختان ارس یا مرخ (در زبان کرمانجی)، یکی از زیباترین مناطق کوهستانی ایران است. با دیدن عکسهای این گزارش شاید این گفته را بهتر لمس کنید. در نزدیکی های قله کماس چندین خانه گلی وجود دارد که بسیار جالب و برای شب مانی و برپایی کمپ عالی هستند. در مسیر رسیدن به خانه های گلی که توسط عشایر ساخته شده اند رشته کوه الله اکبر خودنمایی می کند و آنسوی رشته کوه الله اکبر که دشت و شهر درگز است بخوبی نمایان است. در این سمت الله اکبر و در دامنه آن نیز روستاهای دهشت، دوآبی و حصار و … کاملا مشخص هستند. دره بلدق که برای سنگنوردی بسیار عالی است نیز زیر پای ما و در سمت پرتگاه قرار دارد.
با رسیدن به خانه های گلی، کوله ها را گذاشته و نفسی تازه کردیم. آتشی برپا کرده و مشغول درست کردن چای شدیم. آقای عرفانی و میرزاده مشغول پاک کردن و طبخ ماهی ها شدند، من رفتم آب بیاورم و دوستان دیگر مشغول مرتب کردن وسایل و چیدن و آماده کردن وسایل نهار و چای شدند. چشمه ای که در نزدیکی خانه ها وجود دارد نامش چشمه پونه است. در زبان کرمانجی که زبان اصلی مردم منطقه و اکثریت عشایر و مردم درگز است به آن کانیا پونگه یا کانی پونگ گفته می شود. یعنی همان چشمه پونه.
کماس و پیرکماس به نوعی ابتدای شروع رشته کوه هزارمسجد هم محسوب می شوند. البته گاهی از کماس به عنوان رشته کوه کماس هم یاد می شود. اگر خواسته باشید با زمانبندی مناسب و بدون مشکل برنامه صعود به قله کماس را اجرا کنید و زمان کم نیآورید در نظر داشته باشید که برای حرکت از آله زو تا خانه های گلی حدود 4 ساعت و از آنجا تا قله تقریبا 3 ساعت زمان لازم است. اگر خواسته باشید مسیر دربندی تا گورنی و از آنجا تا آله زو را هم راهپیمایی کنید تا از طبیعت بکر و زیبایش لذت ببرید بایستی حداقل 3 الی 3.5 ساعت زمان در نظر بگیرید.